Zamek w Chęcinach

Zamek w Chęcinach

Ten gotycki zamek wybudowano około 1300 r. na grzbiecie Góry Zamkowej (360m n.p.m.). "Chęciny" nazwano powstające u stóp zamku podgrodzie. Prawa miejskie nadał miastu Władysław Łokietek, najprawdopodobniej na początku XIV wieku. (Dojście z rynku szlakiem żółtym ok. 300 m).

Zamek dzieli się na cześć górną zbudowaną ok. 1300 r. zamkniętą dwoma okrągłymi basztami i dobudowaną w XV wieku cześć dolną czyli dziedziniec z czworokątną basztą. Do czasu udoskonalenia armat (XVI w.) uchodził za niezdobytą twierdze.

Należąca do króla warownia była widownią wielu znaczących wydarzeń historycznych :
W 1318 r. w obawie przed Krzyżakami złożono w niej skarbiec koronny z Gniezna.
Zwołane w 1331 r. do Chęcin rycerstwo na "wolny zjazd wszystkich ziem polskich" (uznawany jest on za pierwszy polski sejm) wybrało na następcę tronu Kazimierza Wielkiego. Podjęto wówczas także decyzje o wojnie z Krzyżakami, która zakończyła się zwycięską bitwą pod Płowcami. Przez pewien czas zamek stanowił rezydencję dla wdów królewskich (m.in. Elżbiety Łokietkówny i Bony) pełniąc jednocześnie rolę więzienia stanu. Częściowo zniszczony w czasie wojen szwedzkich popadł w ruinę po utracie niepodległości.
O roli gospodarczej i rozwoju miasta i zamku zadecydowały złoża cennych kruszców: ołowiu, srebra oraz miedzi. Obok górnictwa dynamicznie rozwijało się rzemiosło. Chęciny były miejscem licznych zjazdów szlacheckich, które dały początek sejmom. Król Zygmunt Stary wydał ordynację górniczą dla Chęcin, ustanawiając urząd podkomorzego górniczego i siedzibę żupnika Chęcińskiego. Ważną rolę w gospodarce miasta odegrało kamieniarstwo oparte na eksploatacji marmurów, które wykorzystywano jako materiał wystroju wielu reprezentacyjnych budowli. Najbardziej znaną odmianę - "różankę" - wydobywano w kamieniołomach na górze Zelejowa o charakterystycznej, postrzępionej grani, gdzie jest dziś rezerwat przyrody nieożywionej.

Chęciński zamek to doskonały przykład budowli obronnej typu wyżynnego (mury dopasowane są do kształtu wzgórza, na którym zamek jest zbudowany). Drogę wjazdową poprowadzono u podnóża murów, by obrońcy mieli nad nią pełną kontrolę. Dodatkowo trakt dojazdowy ubezpieczono suchą fosą, która przecinała garb oraz drewnianym, palonym na czas zagrożenia pomostem, z którego wjeżdżało się bezpośrednio do bramy. Ciekawym obiektem jest wieża środkowa będąca ostatnim punktem obrony (tzw. słop lub donżon). Zdziesiątkowana załoga szukała w niej schronienia wchodząc przez jedyne wejście ulokowane na wysokości pierwszego piętra (jego ślady w postaci zamurowanej wnęki widoczne są od strony północnej). Jej grube mury, widoczne we współcześnie wykonanym w czasie remontu wieży otworze, pozwalały obrońcom spokojnie oczekiwać odsieczy. W czasie rozbudowy zamku wykuto głęboką studnię (zagłębienie na dolnym dziedzińcu), która według legend miała połączenie z kościołem na Karczówce.
W roku 1607 zniszczono zamek i miasto, następnie szkody poczynili Szwedzi. Od tego czasu Chęciny podupadły i już nigdy nie wróciły do dawnej świetności.