Wilczy Szaniec

Wilczy Szaniec
był największą kwaterą wojenną Hitlera zbudowaną w związku z planowaną inwazją III Rzeszy na Związek Radziecki. Adolf Hitler uważał się za wybitnego stratega i chciał być blisko działań wojennych. Teren miejskiego lasu Kętrzyna o dobrych warunkach komunikacyjnych, położony przy linii kolejowej do Węgorzewa, otoczony Wielkimi Jeziorami Mazurskimi, bagnami, niedaleko granicy, na wyjątkowo ufortyfikowanym terenie Prus Wschodnich, stał się od jesieni 1940 roku miejscem budowy kwatery.

Obszar ten zamknięto dla ludności cywilnej, pod pozorem budowy zakładów chemicznych Askania. Prace prowadzone były przez robotników niemieckich z Organizacji Todta według projektów inż. R Behrensa pod nadzorem dr. F. Todta. Pracownicy zakwaterowani w barakch obok cukrowni w Kętrzynie dowożeni byli codziennie samochodami, autobusami i pociągiem. Mówiono im, że budują zakłady chemiczne a po kilku miesiącach odsyłano na inny teren.
Po śmierci F. Todta, który zginął w niewyjaśnionej katastrofie lotniczej 8 lutego 1942 roku nad pobliskim lotniskiem, dalszą rozbudowę prowadził A. Speer, minister Uzbrojenia i Amunicji. 24 czerwca 1941 roku, dwa dni po agresji Niemiec na Związek Radziecki, do Gierłoży przyjeżdża pociągiem specjalnym Adolf Hitler wraz ze swoim sztabem. Kwatera zaczyna funkcjonować.

W miarę przedłużania się działań wojennych, wznoszono nowe cięższe bunkry a poprzednie obudowywano betonowym płaszczem. Do listopada 1944 r. wzniesiono przeszło 100 obiektów w tym 7 bunkrów ciężkich. Przy budowie w ciągu 4 lat zatrudnionych było około 40 tyś. pracowników. W kwaterze Hitler przybywał prawie 800 dni. Stąd wydawane były wszystkie rozkazy dotyczące działań armii niemieckiej w II wojnie światowej. Tutaj również niemiecki pułkownik Stauffenberg dokonał spektakularnego czynu jakim był zamach na Hitlera.
Tutaj przybywali zapraszani przez wodza III Rzeszy przywódcy innych państw; włoski dyktator Benito Mussolini (4-krotnie), rumuński marszałek Antonescu (2-krotnie), włoski minister spraw zagranicznych Ciano (2-krotnie), premier Słowacji Tiso, car Bułgarii Borys III, Karl Mannerheim z Finlandii, Harthy Miklos z Węgier i inni. Kwaterę zamieszkiwało ok. 2000 osób, w tym nie więcej niż 20 kobiet pełniących role sekretarek, stenotypistek, kucharek. Wszyscy mieszkali samotnie, bez rodzin.

Nigdy nie odwiedziła Hitlera w Gierłoży Ewa Braun, jego przyszła żona, przebywająca w kwaterze w Obersalzbergu.

Cały obszar kwatery 2,5 km2 podzielony był na trzy koncentrycznie położone strefy bezpieczeństwa. Całość otoczono polami minowymi o szerokości od 50 do 150 m w zależności od rodzaju terenu. W strefie l w 1943 roku wyodrębniono strefę specjalną IA, w której mogły przebywać tylko osoby z najbliższego otoczenia Hitlera. Pola minowe na zewnątrz jak i od środka kwatery otoczono siatką drucianą oraz zasiekami z drutu kolczastego, aby uniknąć przypadkowych wybuchów spowodowanych przez zwierzęta leśne. Ponadto postawiono wiele wież obserwacyjnych, stanowisk karabinów maszynowych i dział przeciwlotniczych. Terenu strzegły liczne patrole piesze, szczególnie w l strefie oraz na zewnątrz kwatery W promieniu 100 km prowadzony był nasłuch radiowy, czuwało lotnictwo i baterie przeciwlotnicze.
Przekroczenie 3 istniejących bram, od strony Kętrzyna, lotniska i Węgorzewa, jak i wejście do poszczególnych stref, wymagało ściśle określonych przepustek i zezwoleń. Bezpieczeństwo osobiste zapewniały Hitlerowi oddziały gwardii przybocznej, służba bezpieczeństwa Rzeszy, oraz specjalny batalion ochrony. W celu maskowania wznoszonych obiektów, pokrywano je specjalnym tynkiem z cementu, trawy morskiej i drobnych wiórów. Nad drogami, przejściami i bunkrami zawieszano siatki maskujące aby całość wtopić w naturalny koloryt lasu.

Kwatera była specyficznym miasteczkiem położonym w lesie. Posiadała dwa lotniska, dworzec kolejowy, kino, kasyna (jadłodajnie), herbaciarnie, sauny. Obiekty posiadały centralne ogrzewanie, łazienki, były oświetlone, wyłożone drewnianą boazerią. Bunkry ciężkie zbudowano na wypadek nalotów. Mieszkano i pracowano w obiektach lżejszych. Przez całą dobę utrzymywano łączność telefoniczną, telegraficzną, radiową i dalekopisową z Berlinem i innymi kwaterami. Kwatera nie była nigdy bombardowana, mimo, że alianci wiedzieli o jej usytuowaniu. Przypuszcza się, że ktoś mający dostęp do podejmowanych tutaj decyzji, przekazywał informacje na zewnątrz.

Mimo buńczucznych zapowiedzi Hitlera, że się stąd nie ruszy, w obliczu zbliżającego się frontu, ewakuował się 20. listopada 1944 roku wraz z całym sztabem do Zossen w pobliżu Berlina. Już 22 listopada feldmarszałek Wilhelm Keitel realizując taktykę spalonej ziemi wydał rozkaz przygotowania obiektów kwatery do wysadzenia. Na średniej wielkości bunkier potrzebne było od 8 do 10 ton materiałów wybuchowych. 24 stycznia 1945 roku saperzy niemieccy dokonali wysadzenia najważniejszych obiektów kwatery. W wyniku eksplozji popękała tafla lodu na okolicznych jeziorach, a olbrzymie betonowe bloki rozrzucone zostały w promieniu kilkudziesięciu metrów.
Trzy dni później dotarła tutaj Armia Czerwona, która dokonała dalszych zniszczeń kwatery oraz miasta Kętrzyna. Nazwa kwatery Wilczy Szaniec związana jest z używanym przez Hitlera w latach trzydziestych pseudonimem partyjnym Pan Wilk. Podczas trwającego prawie 10 lat rozminowania terenu wokół kwatery wydobyto około 54 tysiące min. Od 1959 roku ruiny udostępniono do zwiedzania.


Przez teren szańca prowadzi oznakowana trasa. Można wynająć przewodnika.